Produkty zielarskie,
a standaryzacja

W przypadku wytwarzania z zebranych przez siebie ziół jakiejś formy nadającej się do użycia, czyli naparu, odwaru, nalewki, octu, etc. często zastanawiamy się nad powtarzalnoscią dawki, nad nad pewną forma standaryzacji.

Otóż standaryzacja zmieniła praktycznie swoje znaczenie w latach 90-tych. Mam tu na myśli podejście w zielarstwie. Wcześniejsze znaczenie moglibyśmy teraz określić jako procedurę, która miała na celu zapewnienie powtarzalmości wytwarzania produktu. Na czym się to zasadzało? Na powtarzalności pewnych poczynań: zebraniu rośliny w odpowiedniej fazie wzrostu i przy odpowiedniej pogodzie, odpowiednim przechowywaniu do czasu ekstrakcji, przestrzeganiu przyjętej procedury ekstrakcji itd. Ale możemy zgodnie z prawda stwierdzić, że ten rodzaj postępowania nie gwarantuje powtarzalności stężenia substancji aktywnej.

W ujęciu nowym standaryzacja ma zagwarantować, że substancja aktywna jest w produkcie w jakowejś określonej ilości. Oczywiście dopuszczony jest pewien zakres, nie konkretna wartość.

Na pierwszy rzut oka to nowe podejście wydaje się być zdecydowanie lepsze, bardziej naukowe. Ale u jego podstaw leżą pewne założenia, którym warto się przyjrzeć dokładnie:

• wiemy co jest substancją aktywną;

• substancja aktywna jest jedna i nie występują interalcje pomiędzy różnymi substancjami obecnymi w roślinie.

To są główne założenia, jest ich tak naprawde więcej. Ale popatrzmy na konsekwencje. W praktyce prpdukt standaryzowany jest odpowiednikiem konkretnego leku, albo suplementu diety. Są przypadki, gdzie zależy nam na działaniu konkretnej substancji i wtedy to dawkowanie jest bardzoo istotne. Ale jeżeli w procesie standaryzacji gubimy inne substancje to ten produkt różni się od zwyczajowego produktu zielarskiego, jak suplement diety od diety.

Bardzo często okazuje się w badaniach, że działanie lecznicze danej rośliny nie zależy od substancji, która wydawała się pewnikiem. Wiemy coraz więcej, ale nie mamy wiedzy ostatecznej tylko ostatnią wersję “prawdy”. Niekiedy istotny jest synergizm wielu składników, innym razem zaś okazuje się, że wyniki były źle zinterpretowane. Wiele roślin jest mało zbadanych, opieramy się na doświadczeniach zielarzy.

W przypadku synergizmu obniżenie zawartości jednej substancji może być rekompensowane wzrostem zawartości innej, w rezultacie pomimo różnego składu, który przecież zależy od warunków, w którym rosła dana roslina, pogody, etc, efekt terapeutyczny może być podobny. Te zależności, które opisujemy, jako synergizm, na ogół nie mają liniowego charakteru.

Inna sprawa, że wytwarzając na własne potrzeby jakoweś nalewki możemy się oprzeć praktycznie na przestrzeganiu pewnych procedur, pomiar będzie poza naszymi możliwościami. Ale praktyka pokazuje, że to wystarcza. Warto jednak się trzymać opracowanych procedur bowiem nie zawsze efekt leczniczy jest szybko widoczny i takie wzorcowe dawkowanie może nam zaoszczędzić zawodu z jednej strony, a z drugiej strony trzeba sobie zdawać sprawę z tego, że przedawkowanie silnie działających ziół może wywołać efekty uboczne.